• Master eta doktoregoko unibertsitate-ikasleei zuzendua da eta lan horiek egiteko Fundazioaren funtsak erabili beharko dira

 Sancho el Sabio Fundazioak Ikerketarako Lehiaketaren beste edizio bat abiarazi du. Master eta doktoregoko unibertsitate-ikasleei zuzendutako ekimena da eta euskal gaiei buruzko ikerketa eta Fundazioaren funtsen erabilera sustatzea du helburu. Lanak uztailaren 31ra arte entregatu daitezke. Horien arteko onenak 1.000 euroko saria jasoko du eta erakundearen aldizkarian argitaratuko da.

Sancho el Sabio Fundazioa euskal kulturari buruzko dokumentazio-zentro garrantzitsuenetako bat da, eta euskal herriaren memoria bibliografikoa eta dokumentala gordetzen ditu, bere historiaren eta aniztasun ideologikoaren bitartez. Bere liburutegiak, 1964tik, dokumentu-funts baliotsua dauka. Bertan, monografiak, aldizkako argitalpenak, argazkiak, eskuizkribuak, mapak edo familia-dokumentazioa aurki daitezke, euskal kulturaren ikerketarako nahitaezko erreferente bihurtu duen ondare aberastasun garrantzitsua. Materiala kontsultatzea, gainera, erabat informatizatuta dago.

Aipatutako funts horien erabilera eta hedapena sustatzeko asmoz, erakundeak Sancho el Sabio Ikerketarako Unibertsitate Lehiaketa egiten du 1998tik, etenik gabe. Lehiaketa horretan, master eta doktoregoko programetan matrikulatutako unibertsitate-ikasleek har dezakete parte, baldin eta euskal gaiei buruzko ikerlan original eta argitaragabeak egin badituzte edozein esparru edo alderditan (kultura, zientziak, historia, geografia, hizkuntza, literatura, artea, etab.). Gaztelaniaz, euskaraz, frantsesez edo ingelesez idatzita egon daitezke eta gehienez 25 orrialde izan ditzakete.

Lehiaketara aurkeztutako ikerketa burutzeko, ezinbestekoa da Sancho el Sabio Fundazioaren funts dokumentalak, bibliografikoak, hemerografikoak edo beste edozein motatakoak erabili izana. Egilea ikasle duen ikastetxeko irakasle batek bermatu beharko du lana, eta lan hori Sancho el Sabio Fundazion aurkeztu beharko da, eskura, postaz (Sancho el Sabio Fundazioa. Betoñuko Atea, 23 – 01013 Vitoria-Gasteiz) edo posta elektroniko bidez (fs-inf@sanchoelsabio.eus), uztailaren 31ko 13:30ak baino lehen.

Lehiaketako epaimahaia Sancho el Sabio Vital Fundazioko zuzendaritzak, Sancho el Sabio aldizkariko zuzendaritzak eta teknikariek osatuko dute, eta 1.000 euroko saria gehi argitaratua izatea lortuko dituen lana aukeratuko dute. Lehiaketaren oinarriak interesa duen edozeinen eskura daude Sancho el Sabio Fundazioan (Betoñuko Atea, 23) edo azken deialdiaren oinarrietan .

“Basques in Australia” erakusketa ibiltaria izango da Sancho el Sabio Fundazioan. XX. mendean zehar euskaldun asko Ozeaniako uharte horretara eraman zituen emigrazio prozesuaren erretratua da. Australian, landa-lanetan aritu ziren batez ere.

Denboran zeharreko bidaia da, protagonisten familiek ekarritako dokumentu grafikoekin eta emigrazioaren etapa guztiak testuinguruan kokatzen dituzten testuekin laburtuta: bidaia, lana, familia, aisialdia…

2021ean “Basques in California” erakusketa hartu genuen eta orain “Basques in Australia”, euskal diaspora ezagutzeko eta bertara hurbiltzeko modu bat.

“Basques in Australia” erakusketa Sancho el Sabio Fundazioan egongo da martxoaren 28ra arte.

Sancho el Sabio Vital Fundazioan, ‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ hiztegiaren argitaratutako azken liburukiak aurkeztuko dira, ostegun honetan, 18:00etan, Betoñuko bere egoitzan. Laugarrena gaztelaniaz eta bigarrena euskaraz.

Ekitaldian Juan Madariaga Orbea eta Roldán Jimeno Aranguren egileek hartuko dute parte, baita Santiago De Pablo EHUko Historia Garaikideko katedradunak ere, bera baita Arabako historialari, legelari eta pentsalariei dagozkien hiztegiko sarrera ugariren egilea. Aurkezpena Jesús Zubiagak egingo du, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren zuzendariak; izan ere, Fundazioaren funtsak kontsultatu dira argitalpenerako.

‘Notitia Vasconiae’ hiztegiak Euskal Herriko zazpi lurralde historikoetako lan historiografiko, juridiko edo pentsamendu politikodun egileak biltzen ditu. Bildumak lau liburuki ditu: Antzinaroa, Erdi Aroa eta Aro Modernoa (I), 1793-1876 (II), 1876-1936 (III) eta 1936-2022 (IV). Ostegunean aurkeztuko direnekin, gaztelerazko edizioa osatuta dago, eta euskarazko ediziotik lehenengo biak argitaratu dira.

Liburuki bakoitzaren egiturak honako hauek biltzen ditu: hautatutako pertsonaien biografiak, lurralde historikoka multzokatuta, non oinarrizko datu biografikoak zehazten diren, argitaratutako lanen analisi kritikoa, argitalpen horien zerrenda eta pertsonaiari buruzko oinarrizko bibliografia. Lurralde-bloke bakoitzak, gainera, sarrera historiko-historiografikoa du.

Lana osatzen duten 1.199 hitzak eta 58 sarrerak egiteko, Europa eta Amerikako 39 unibertsitatetako eta beste 66 hezkuntza- eta ikerketa-erakundetako 300 egileren laguntza izan da.

Lanak hiru edizio ditu paperean eta beste bat online, Iura Vasconiae Fundazioaren webgunean ikusgai: https://www.iuravasconiae.eus.

‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ 2016an Iura Vasconiae-tik sortutako proiektua da. Euskal Herriko Zuzenbide Historikoa eta Autonomikoa Aztertzeko Fundazioa da Iura Vasconiae.

 

Egileak

 Roldán Jimeno Aranguren (Iruñea, 1973), Nafarroako Unibertsitate Publikoko Zuzenbidearen Historiako katedraduna da, eta gaur egun Unibertsitate horretako idazkari nagusia. Historian doktorea da Nafarroako Unibertsitatean, Filosofian eta Hezkuntza Zientzietan doktorea EHUn eta Zuzenbidean doktorea Deustuko Unibertsitatean. Eusko Ikaskuntzaren Nazioarteko Aldizkariaren koordinatzailea (1999-2005) eta Notitia Vasconiae aldizkariko idazkari teknikoa (2002-2003) izan da. 2004 eta 2020 artean Iura Vasconiae, Euskal Herriko Zuzenbide Historiko eta Autonomikoko Aldizkariko idazkari teknikoa izan da. 2016tik Príncipe de Viana aldizkariko zuzendaria da. Gaur egun Iura Vasconiae Fundazioko presidentea da.

Juan Madariaga Orbea (Madril, 1949) Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle titularra da. Filosofia eta Letretan lizentziatua Konplutentsean eta Historian doktorea EHUn. UNEDeko Bergarako Ikastetxe Elkartuko irakasle (1976-2002) eta zuzendari (1990-1995) izan zen. Gaur egun Iura Vasconiae Fundazioko presidenteordea da.

 

Aurkezpena

‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ hiztegiaren liburukien aurkezpena otsailaren 29an, osteguna, izango da, 18:00etan, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren egoitzan (Betoñuko Atea 23, Gasteiz). Sarrera librea izango da, aretoko edukiera bete arte.

 

 

 

Egoitzan kontsultak egitean, segurtasun- eta higiene-neurri guztiak beteko dira baita edukiera-neurriak ere.

COVID-19 pandemia geldiarazteko osasun agintariek emandako gomendioei jarraituz publikoari ateak itxi eta bi hilabetera, Sancho el Sabio Fundazioak bere egoitza irekiko du berriro. ‘Deseskalatze’ fasean sartuta, Fundazioak bere normaltasuna berreskuratuko du ekainaren 1etik aurrera, modu kontrolatuan eta mailaz maila.

Artxibo Historikoaren funtsa Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan bertan kontsultatu behar duten ikertzaileek aurretiko hitzordua eskatu beharko dute posta elektronikoz                                   fs-inv@sanchoelsabio.eus helbidean edo 945 253 932 telefonoan, astelehenetik ostiralera, 10:00etatik 14:00etara. Eskaeran, kontsultatu nahi den dokumentu-funtsa edo gaia deskribatuko da, eta egoitzara sartzeko data bat emango zaie.

Kontsultatu daitekeen dokumentazioa aurrez ezarritako hitzorduetarako prestatuta egongo da, eta, ondoren, berrogeialdian geratuko da hamar egunez. Dokumentazioa aurrez aurre kontsultatzeko ezarritako segurtasun-irizpideei jarraituz. Sancho el Sabio Fundazioak, gainera, segurtasuna bermatuko du bere egoitzan, erabiltzen diren espazioak eta baliabide informatikoak desinfektatzeko bitartekoak eskura jarriz, pertsonen arteko segurtasun-distantzia mantenduz eta kutsatzea saihesteko gomendatutako higiene pertsonalerako bitartekoak eskura jarriz.

Era berean, edukiera murriztu egingo da, gehienez ere sei pertsona aldi berean kontsulta-lanetan aritu daitezen. Pertsona horiek banakako kontsulta-kabinak izango dituzte, eta, horrela, pertsonen arteko segurtasun-distantzia bermatuko da.

Gainera, kontsultak www.sanchoelsabio.eus webgunearen bidez ere egin ahal izango dira. Webgune horrek liburutegiko, artxiboko eta fototekako dokumentu-funtsen katalogo guztietarako sarbidea ematen du, baita digitalizatutako funts guztietarakoa ere. Aukera horren bidez, funtsen 500.000 erreferentzia deskribatzaile baino gehiago kontsulta daitezke, katalogo orokorrean. Artxibo eta fototeka katalogo espezifikoak eta Biltegi Digitala www.euskalmemoriadigitala.eus webgunean egongo dira eskuragarri.

‘Vitoria-Gasteiz: heriotzaren hiria (1835-1836)’ erakusketa ikusgai Sancho el Sabio Fundazioan. Arabako hiriburuaren historiako une ez oso ezagunean sakontzen duen erakusketa da, gerra karlistaren erdi-erdian. Urritasunak, hotzak, gerrak, goseak eta gaixotasunek jota, ‘heriotzaren hiria’ izenaz deskribatzeraino iritsi zen. Abenduaren 20ra arte izango da ikusgai.

ZAKATUMBA Jaialdiaren laugarren edizioaren markoan, Vital Fundazioaren Sancho el Sabio Fundazioak erakusketa interesgarria programatu du, Arabako hiriburuaren historiako une ez oso ezagunari buruz. 1825eko abendua eta 1836ko apirila bitartean, Gasteizek bere epealdi ilunetako bat bizi izan zuen. Gerra karlistaren erdi-erdian, tropa kopuru izugarria egon zen hirian eta negu gorri hartan, hirukoiztu egin zuten hiriaren populazioa eta oso zail egin zuten elkarbizitza. Milaka soldadu eta Europako hainbat naziotako erregimentuak elkartu ziren, baina Laguntza Legio Britainiarraren kideak izan ziren, zorigaiztoko oroitzapenak dakartzaten gertaeren protagonistak. Hasieran, poztasunez hartu zen haien egonaldia, baina amesgaizto bilakatu zen, eta gorde diren egunkari, kronika eta testigantzei esker, bizipen gogor haiek ezagutu daitezke. Urritasunak, hotzak, gerrak, goseak eta gaixotasunek jota, ‘heriotzaren hiria’ izenaz deskribatzeraino iritsi zen Gasteiz.

Erakusketak negu batera -komisarioak Gorka López de Munain eta Ander Gondra dira- hiri batera eta protagonista batzuetara hurbiltzen du historiaren fokua. Horiek guztiek agertoki handiago baten barruak dihardute, hau da gerra karlistan, baina agertoki txikiago batean bizi dira, gerran dagoen hiria kuartel handia bilakatua, setiatua. Eguneroko gatazkak ditu, elkarbizitza arazoak, intendentziakoak, elikadurakoak, e.a. eta heriotzaren presentziarekin eta konpontzeko arazo zail bilakatuta.     

Garai horretan ugari dira dokumentu idatziak, bibliografia eta mota guztietako artxiboko materialak, horietako asko Sancho el Sabio Fundazioaren fondoetakoa, hain zuzen ere. Egunkari, kronika eta testigantzei Lehenengo Gerra Karlistaren historiaren lanak gehitzen zaizkie, eta horiek erakusketan deskribatutako epealdiaren testuingurua ezartzen laguntzen dute. Esate baterako, Charles William Thompson-ek, Laguntza Legio Britainiarraren ofizialak, bere amari igortzen zizkion eskuz idatzitako gutunak aipa daitezke, gertaeren lekuko aparta baitira. 1836an, ‘Twelve months in the British Legion’ argitaratu zuen, gutun horietan bildu zituen datuetan oinarritutako lana.     

Julio César Santoyok, bere aldetik, Gasteizen izan zen Legio Britainiarrari buruzko monografia argitaratu zuen, erakusketa dokumentatzeko erabilitako fondoetan erreferentzia lana eta Joseph Augustin Chahok ‘Voyage en Navarre pendant l’insurrection des basques 1830-1835’ argitaratu zuen 1836an, kontatu diren gertaeren lan garaikidea, gerraren euskal inguruari buruzko ikuspegi hurbilaz. Azkenik, ‘Civil War in Spain: characteristic sketches of the different troops, regular and irregular, native and foreing, composing the armies of Don Carlos and Queen Isabella, also varius scenes of military operations, and costumes of the spanish peasantry’ lana azpimarratu behar da, 1837an argitaratua, eta J. W. Giles-en kolorezko grabatuen bilduma duena, eta horien artean, Laguntza Legio Britainiarraren Gasteizen sartu zeneko eszena ospetsua.  

Hala ere, dokumentazioa ugaria bada ere, ez dago ikusizko antzeko materialik, aipatutako grabatuak eta ilustrazioak izan ezik. Horregatik, gertaera haiek grafikoki berreraikitzeko, Mario Neubert marrazkigilearen laguntza izan da. Bere marrazki adierazgarriek gatazkaren dimentsio psikologikoan eta gizatiarrean sakontzea ahalbidetzen dute, gainera. 

‘Vitoria-Gasteiz: heriotzaren hiria (1835-1836)’ Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan (Betoñuko atea, 23. Vitoria-Gasteiz) egongo da ikusgai abenduaren 20ra arte, astelehenetik ostegunera 9:00etatik 13:30era eta 15:00etatik 18:00etara, eta ostiraletan 8:00etatik 15:00etara. Sarrera dohainik da.